Slechtziend

Wat is slechtziend?

Slecht zien komt veel voor. Zo zijn in Nederland één op de drie kinderen onder de 15 al ernstig bijziend en is dit al bij de helft van de twintigers het geval. Echter gaat slecht zien en wazig zien meestal gepaard met de drie oogafwijkingen: bijziendheid, verziendheid en/ of astigmatisme. Dit is in de meeste gevallen nog goed te corrigeren met een bril of contactlenzen.

Slechtziend is een zeer slecht zicht, dat niet meer gecorrigeerd kan worden met een bril of contactlenzen. Mensen die slechtziend zijn hebben een visuele beperking. Soms is dit aangeboren en soms is dit in de loop der jaren ontstaan, bijvoorbeeld als gevolg van een oogziekte of door een slechte verwerking van de visuele prikkels in de hersenen.

Slechtziendheid komt voor bij mensen van ieder geslacht en alle leeftijden. In Nederland hebben 320.000 mensen een visuele beperking, waarvan ongeveer 150.000 mensen slechtziend zijn en 50.000 mensen blind. Dit houdt in dat in Nederland 0,29 procent van de mensen blind is.

Wanneer ben je slechtziend?

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft normen vastgesteld om te kunnen bepalen wanneer iemand slechtziend is. Volgens de WHO normen is iemand slechtziend wanneer de gezichtsscherpte, met een optimale brilcorrectie, minder is dan 30 procent. Bij een gezichtsscherpte tussen de 5 en 10 procent, met een optimale brilcorrectie, spreken we van ernstige slechtziendheid.

Iemand kan ook slechtziend zijn door een beperkt gezichtsveld. Het zicht is dan wel scherp, maar ze kunnen om zich heen niet zoveel zien. Een normaal gezichtsveld is 140 graden. Wanneer je met beide ogen recht vooruitkijkt, zie je ook nog 140 graden om je heen. Bij een beperkt gezichtsveld zie je maar 30 graden en daardoor ben je slechtziend. Bij een beperkt gezichtsveld tussen de 10 en 30 graden, ben je ernstig slechtziend.

Wat zie je als je slechtziend of blind bent?

Als je slechtziend bent, dan zie je met een optimale brilcorrectie minder dan 30 procent. Om dit wat te verduidelijken: wanneer je een normale gezichtsscherpte hebt, dan zie jij een onderwerp van 100 meter afstand, terwijl iemand die slechtziend is dit onderwerp pas op 30 meter afstand ziet. Een blind persoon heeft een gezichtsscherpte van minder dan 5 procent en zou de stoel dus pas op ongeveer 5 meter afstand zien. Wanneer mensen op basis van gezichtsscherpte slechtziend of blind zijn, dan zien zij met name heel wazig tot ze dicht genoeg op het onderwerp staan.

Bij slechtziendheid op basis van het gezichtsveld, dan is het gezichtsveld kleiner dan 30 graden, waar het bij een persoon die niet slechtziend is 140 graden is. Iemand die blind heeft een gezichtsveld die smaller is dan 10 graden. Hierdoor zie je als je slechtziend bent vrijwel niets meer om je heen, alsof je door een soort tunnel kijkt. Het wordt daarom ook wel tunnel- of kokerzicht genoemd. Mensen met een beperkt gezichtsveld hebben moeite om dingen om zich heen op te merken en stoten zichzelf of struikelen sneller.

Welke vormen van visuele beperkingen zijn er?

Er zijn verschillende vormen van visuele beperkingen die (in de loop der tijd) slechtziendheid of zelfs blindheid kunnen veroorzaken. Het is heftig om van de één op de andere dag je zicht te verliezen of te weten dat je langzamerhand steeds minder gaat zien. Om je een beter beeld te geven delen we hier verschillende persoonlijke verhalen van mensen met een oogziekte, waarbij slechtziendheid een rol speelt.

Glaucoom

Glaucoom is een oogziekte waarbij de oogzenuw beschadigd. Het is een progressieve oogaandoening, waarbij heel geleidelijk het gezichtsveld kleiner wordt. Hierdoor vallen steeds vaker dingen in je nabije omgeving niet meer op, waardoor je jezelf vaker gaat stoten en sneller struikelt. Het gaat zo geleidelijk dat het vaak pas wordt opgemerkt als het voorkomt in je familie of als je toevallig een oogonderzoek laat doen. Hierdoor komt het helaas voor dat de oogziekte de zenuw al beschadigd heeft en de schade onherstelbaar is.

Dit was eveneens het geval bij Fred. Fred verloor in twee weken tijd 80 procent van zijn zicht door de oogziekte Glaucoom. Dit veranderde veel, omdat hij in één klap niet meer het werk kon doen wat hij altijd deed. Hoe hij hiermee is omgegaan en welke keuze hij nu heeft gemaakt? Dat lees je in zijn interview.

Maculadegeneratie

Een oogziekte die veelal slechtziendheid bij ouderen veroorzaakt is maculadegeneratie. Dit is eveneens een progressieve oogaandoening. Bij maculadegeneratie sterven langzaam de kegeltjes in het centrale deel (de macula) van het netvlies af. Hierdoor gaan je ogen langzaam achteruit en ga je wazig zien. Het wordt steeds lastiger om dingen van dichtbij te zien en daarmee wordt lezen en autorijden een lastige opgave.

Op jonge leeftijd kun je ook kampen met maculadegeneratie, bijvoorbeeld door een erfelijke afwijking of een andere ziekte. Tjarda Struik kreeg op jonge leeftijd al te maken met deze oogziekte. Ze heeft haar keuze voor een opleiding en baan hierop aangepast. Nu werkt ze bij het Bartiméus Fonds als programma-coördinator Onderwijs en Werk, waar ze andere slechtziende mensen helpt naar een mooie toekomst. Je kunt hier meer lezen over haar verhaal.

Retinitis pigmentosa

Een vorm van een erfelijke oogziekte is retinitis pigmentosa. Hierbij vermindert langzaam de werking van de staafjes en in sommige gevallen ook de kegeltjes in het netvlies. Door het uitvallen van de staafjes kun je steeds slechter zien in het donker en krijg je last van nachtblindheid, maar ook je gezichtsveld wordt langzaam smaller. Op latere leeftijd kan deze oogziekte ook de kegeltjes aantasten, waardoor je ook minder scherp gaat zien. Mensen met deze oogziekte worden uiteindelijk slechtziend of blind.

In Nederland heeft circa 1 op de 3.500 tot 5.000 mensen retinitis pigmentosa. Op dit moment is er nog geen behandeling voor deze ziekte, maar artsen hopen in de toekomst de ziekte te kunnen behandelen met gentherapie. Lieneke is de moeder van drie dochters met retinitis pigmentosa. Hoe zij hier mee omgaat en wat zij doet om haar dochters te helpen, lees je in haar persoonlijke verhaal.

Staar (cataract)

Staar, of cataract, is een vertroebeling van de ooglens, maar wat zijn de symptomen van staar? Dit kan wanneer je ouder dan 50 bent, een oorzaak van de achteruitgang van de ogen zijn. Bij staar ga je namelijk steeds waziger zien, met name in de avonduren. Verder kun je kleuren doffer gaan zien, minder contrast zien en dubbelzien bij het kijken met één oog.

De enige behandeling bij staar is een operatie. Bij een staaroperatie wordt de troebele lens vervangen door een kunststof lens. Wanneer je staar niet laat behandelen, gaat je zicht verder achteruit en kan dit resulteren in slechtziendheid. Iemand kan niet blind worden door staar.

Malou Thijssen heeft hier ervaring mee. Zij kreeg jeugdreuma toen ze 1,5 jaar oud was. Dat leidde onder andere tot een ernstige oogontsteking, waardoor ze op jonge leeftijd staar kreeg. Daardoor werden de lenzen in haar ogen troebel en moesten deze één voor één verwijderd worden. Lees hier het verhaal van Malou, waarin zij vertelt hoe ze als slechtziende haar favoriete recept kookt en waar ze allemaal rekening mee moet houden. Koken met een visuele beperking is immers heel anders dan als je precies kunt zien wat je aan het doen bent…

Welke hulpmiddelen zijn er voor mensen die slechtziend en blind zijn?

Mensen die slechtziend en blind zijn hebben baat bij hulpmiddelen om zonder (veel) zicht toch het dagelijks leven te leven. Op dit moment zijn er al verschillende hulpmiddelen beschikbaar, maar er is altijd een mogelijkheid tot verbetering. Dat is één van de dingen waar het Bartiméus Fonds zich voor inzet en waar jij bij kunt helpen, lees hier hoe. Je helpt het Bartiméus Fonds al door een klein bedrag te doneren.

Hieronder bespreken we de hulpmiddelen voor slechtzienden en blinde mensen die er nu al zijn. Voorbeelden hiervan zijn de blindegeleidestok, het brailleschrift, audiodescriptie en een beeldschermvergroter.

Blindegeleidestok of taststok

Een blindegeleidestok of een taststok is één van de bekendste slechtziende hulpmiddelen. De blindegeleidestok is een witte stok, waarmee blinde of slechtziende mensen voor zich uit zwaaien en mee op de grond tikken. Zo weten zij of er hindernissen in de buurt zijn, zoals paaltjes, drempeltjes of fietsen, maar weten zij ook ongeveer waar ze lopen. Ze kunnen de witte geleidelijn ermee volgen en weten door het geluid of ze zich in een smal straatje bevinden of een wat bredere straat. Wanneer zij de stok voor zich uitsteken, geven zij ook een signaal af aan weggebruikers dat ze willen oversteken.

Brailleschrift voor lezen, schrijven en muziek

Voor het lezen, schrijven en het maken van muziek wordt door blinden en slechtzienden het brailleschrift gebruikt. Het brailleschrift is een lees- en schrijfalfabet dat te herkennen is aan de voelbare puntjes. Door middel van zes verschillende bolletjes worden de verschillende letters van het alfabet weergegeven, waardoor mensen die braille beheersen het kunnen lezen. Er zijn inmiddels verschillende boeken en muziekstukken in braille, maar teksten op de computer kunnen ook vertaald worden met de zogenaamde brailleleesregel. Dit maakt allerlei soorten tekst nu toegankelijk voor mensen met een visuele beperking.

Audiodescriptie bij video en voorstellingen

Iets waar je misschien niet snel bij stil staat, maar het bekijken van video’s, televisieprogramma’s en het gaan naar voorstellingen is voor blinde en slechtziende mensen niet zo vanzelfsprekend. Ze hebben vaak iemand nodig die uitlegt wat er visueel precies gebeurt, omdat je anders veel informatie mist. Om daar verandering in te brengen is audiodescriptie in het leven geroepen. Via audiodescriptie wordt er tegelijkertijd uitgelegd wat er te zien is, zodat de theatervoorstelling, voetbalwedstrijd of video voor slechtziende of blinde mensen ook goed te volgen is.

Beeldscherm hulpmiddelen voor slechtzienden

Wanneer je slechtziend bent, kan het helpen om het beeldscherm te vergroten om het zo te kunnen zien. Hier bestaan verschillende beeldscherm hulpmiddelen voor, zoals een beeldschermvergroter die je voor de computer of televisie zet om alles uit te vergroten of een computerprogramma die de tekst op het beeldscherm automatisch uitvergroot.

Wat betekent slecht zien in het dagelijks leven?

Slecht zien heeft veel invloed op het dagelijks leven. Om slechtziende en blinde mensen toch zoveel mogelijk uit het leven te laten halen, zet het Bartiméus Fonds zich in door het motto: 100% leven. Wij leggen je graag uit op welke dingen in het leven slechtziend zijn invloed heeft en wat wij hier als fonds aan doen.

1. Verminderde mobiliteit

Wanneer je slechtziend of blind bent, is het heel lastig om jezelf te vervoeren. Je gaat niet zomaar zonder na te denken ergens naartoe, want hoe ga je onderweg de weg vinden, waar moet je precies heen en hoe toegankelijk is de plek waar je naartoe wilt?

Om de mobiliteit toch zoveel mogelijk te verbeteren voor mensen die weinig of niets zien, heeft het Bartiméus Fonds verschillende projecten opgezet. Een belangrijke hierin is de campagne ‘Houd de lijn vrij!’, waarin we mensen erop attenderen dat het heel belangrijk is dat de witte geleidelijn altijd vrij is voor blinde en slechtziende mensen. Verder zijn we ook bezig met het ontwikkelen van een indoor navigatie app, zodat de weg vinden binnenin gebouwen ook gemakkelijker wordt.

2. De impact op onderwijs en werk

De studie kunnen kiezen die je leuk vindt en het werk kunnen doen waar je van droomt, dat zou voor iedereen mogelijk moeten zijn. Helaas, is het wanneer je slechtziend bent nog niet zo eenvoudig. Niet al het studiemateriaal en de bedrijfsprocessen zijn namelijk zo ingericht dat ook slechtziende en blinde mensen hiermee uit de voeten kunnen. Het is misschien iets waar je niet snel bij stilstaat, maar het is wel goed om dit te doen. Zou iemand die slechtziend of blind is mee kunnen werken binnen het bedrijf waar jij werkt?

Om hier meer aandacht voor te vragen en onderwijs en werk toegankelijker te maken, zet het Bartiméus Fonds zich dagelijks in. Zo blijkt uit het onderzoek Visueel in beeld dat slechts 29% van de blinde en slechtziende mensen een betaalde baan heeft en daar brengen wij maar al te graag verandering in. Zo helpen wij onder andere door verschillende initiatieven mensen met een visuele beperking aan werk, maar creëren we ook meer bewustwording in het toegankelijker maken van scholen en lesmateriaal.

3. Het indelen van vrije tijd

Tot slot heeft slecht zien ook invloed op wat je doet in je vrije tijd. Welke sporten kun je bijvoorbeeld doen als je slechtziend bent en welke uitjes zijn gemakkelijk bereikbaar en ook nog leuk om te doen zonder goed zicht? Het is nog niet altijd even gemakkelijk om een vrijetijdsbesteding uit te kiezen, maar daar brengen we graag verandering in! Met onder andere het project 100% recreatie en audiodescriptie in het theater laten we zien wat er met een aantal kleine aanpassingen allemaal mogelijk is.

Hoe kun je mensen die slechtziend zijn helpen?

Wil je mensen die slechtziend zijn helpen? Dat kan! Je kunt het Bartiméus Fonds steunen en met jouw bijdrage helpen we mensen die slechtziend of blind zijn om 100% te leven. Ook zij verdienen het om alles uit het leven te halen en te doen wat zij het liefste doen.

Het geld wat je doneert komt goed terecht en wordt besteed aan onder andere nieuwe projecten, om meer bewustzijn te creëren, nieuwe hulpmiddelen te ontwikkelen en onderzoek te doen naar onder andere vroegdiagnose van oogaandoeningen. Maar we steunen ook Bartiméus, het kennis- en expertisecentrum voor mensen die blind of slechtziend zijn en hun omgeving.

Je kunt ons helpen door eenmalig geld te doneren of periodiek te schenken. Je bepaalt altijd zelf het bedrag, maar het is goed om te weten dat periodiek schenken je tevens een belastingvoordeel kan opleveren. Dit komt doordat het Bartiméus Fonds door de Belastingdienst is aangemerkt als Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). Dit zorgt ervoor dat je meer kunt schenken, zonder dat je daar zelf meer voor hoeft te betalen. Je leest hier meer over in het artikel periodieke gift.

Wil je ons helpen op een andere, bijvoorbeeld een meer creatieve manier? Start bijvoorbeeld je eigen online collecte of help met een actie die bij je past. Zo kun je bijvoorbeeld ook helpen met je school of helpen met de kerk om met een (zelfbedachte) actie meer geld in te zamelen voor mensen die slechtziend of blind zijn.

Tot slot is het ook mogelijk om geld na te laten aan het Bartiméus Fonds of bij te dragen met een bedrijfs- of vermogensfonds. Zo kun je op een bijzondere manier bijdragen met een mooi en zichtbaar resultaat, bijvoorbeeld door het opzetten van een zakelijk project of een fonds op naam. Zo bepaal je zelf een doelstelling die aansluit bij ons motto 100% leven en kunnen we samen iets moois bereiken.